Ιερουργιες προς τιμη του Διουνυσου

Ιερουργίες προς τιμή του Διουνύσου

Ιερουργίες για την εξασφάλιση και αύξηση της ετήσιας συγκομιδής ήταν «τα κατ’ αγρούς Διονύσια», που γιορτάζονταν στην καρδιά του χειμώνα.

Οι Αθηναίοι αγρότες αλλά και οι άλλοι πάνω στις αγροτικές άμαξες, τα κάρα μεταφοράς αγροτικών προϊόντων, με βαμμένα πρόσωπα και μασκαρέματα εκστομίζουν εναντίον γνωστών και αγνώστων « σκώμματα εξ αμάξης «. Φαλλικά σύμβολα και άσματα είναι χαρακτηριστικά αυτής της γιορτής της γονιμότητας και απ΄ εδώ ξεκινά το αρχαίο δράμα.

Τα ΔΙΟΝΥΣΙΑ (μικρά και μεγάλα) λαμβάνουν χώρα, επί Πεισίστρατου, μέσα στην πόλη την άνοιξη. Φαλλικά σύμβολα, νυχτερινή διασκέδαση με τραγούδια και πειράγματα στους δρόμους και πολλές άλλες εκδηλώσεις κορυφώνονται με τη διοργάνωση των δραματικών παραστάσεων – αγώνων στο Διονυσιακό θέατρο των Αθηνών.

Τα ΑΝΘΕΣΤΗΡΙΑ γιορτάζονται Φεβρουάριο ή Μάρτιο και είναι μία τριήμερη διονυσιακή γιορτή με εύθυμο και μελαγχολικό χαρακτήρα. Γιορτάζονται τα πρώτα άνθη αλλά τιμάται και η μνήμη των ψυχών των νεκρών (αναθέσσασθαι = ανάκληση ψυχών). Περιλάμβανε την πρώτη μέρα τα «Πιθοίγια» στη διάρκεια των οποίων άνοιγαν τα πιθάρια με τα καινούρια κρασιά. Αυτή τη μέρα πίνουν όλοι μαζί, ακόμη και οι δούλοι. Ακολουθούν χοροί, τραγούδια και σπονδές στον Θεό και την δεύτερη μέρα «Χόες» δηλαδή αναπαράσταση του «ιερού γάμου» (ΔΙΑ και ΣΕΜΕΛΗΣ), αγώνες οινοποσίας και ασκωλιασμοί (δηλαδή αγώνες δρόμου και ισορροπίας πάνω σε λαδωμένα, φουσκωμένα ασκιά). Την τρίτη μέρα είναι οι «Χύτροι», ανάκληση ψυχών και προσφορές στους νεκρούς – τελετές ανάλογες με τα δικά μας Ψυχοσάββατα (κόλλυβα, σπόροι, όσπρια, κρασί) και το έθιμο της αιώρας.

Τα ΛΗΝΑΙΑ είναι μια αστική έκδοση των αγροτικών Διονυσίων. Διαδραματίζονται την ψυχρότερη εποχή του έτους (28-31 Ιανουαρίου), γίνονται προς τιμήν του Ληναίου Διονύσου και εορτάζεται η γέννησή του από το μηρό του Διός και η εμφάνισή του από τον κάτω κόσμο. Συλλήφθη κατά την διάρκεια των μικρών μυστηρίων στα Αγραί (τέλος Φεβρουαρίου), και μεγάλωσε στη μήτρα της Σέμελης (που είναι η Περσεφόνη) για 7 μήνες, προτού την χτυπήσει ο Ζεύς και διασωθεί το θείο παιδί, γεννημένο νεκρό. Αυτό ήταν κατά την διάρκεια των μεγαλύτερων μυστηρίων (Ελευσίνια) (29 Σεπτεμβρίου - 5 Οκτωβρίου) και της συγκομιδής των σταφυλιών. Κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου (Οκτώβριος - Ιανουάριος) κατά την οποία ο Διόνυσος ήταν ραμένος μέσα στο Ένα (Εραφιώτες), το κρασί ζυμωνώταν σε θαμμένες στη γη κανάτες. Τώρα, την εποχή που προκύπτει το θείο βρέφος από τον Ζευς, την πιό ψυχρή εποχή, το κρασί έχει καθαρίσει, και θα βγει από τη γη, την στιγμή αυτή που βγαίνει και ο Διόνυσος από τον κάτω κόσμο. Επομένως γιορτάζουμε αμέσως την εμφάνιση του Διονύσου από τον κάτω κόσμο και τη γέννησή του ως θείο βρέφος. Ο Θεός και το κρασί φανερώνουν μαζί μια θαυμαστή αναγέννηση.

Τα ΑΛΩΑ είναι αγροτική γιορτή προς τιμήν της Δήμητρας, της Κόρης και του Διονύσου, για την ευόδωση της βλάστησης ( Αλωές = αμπελώνες ή καλά χωράφια με σιτηρά). Βάκχες, γυμνές συχνά, εταίρες συνήθως έστηναν μεγάλους πήλινους φαλλούς στους καλλιεργημένους χώρους, σκώμματα και οινοποσία όλων ήταν απαραίτητη.

Τα ΟΣΧΟΦΟΡΙΑ είναι μία ευχαριστήρια γιορτή στο τέλος του τρυγητού όπου νέοι ντυμένοι με μακρό ιερατικό χιτώνα κρατούν «ώσχας μεστάς ευθαλών βοτρύων» και ψάλλουν σε πομπή «εν Λίμναις» από το ιερό του Διόνυσου ως το ιερό της Αθηνάς στο Φάληρο. Σε αγώνες δρόμου εφήβων ο πρώτος πίνει ένα μίγμα από κρασί, λάδι, μέλι, τυρί και κριθάλευρο.

Τέλος τα ΚΑΡΝΕΑ είναι μία μεγάλη λακωνική γιορτή που σημειώνει το τέλος του τρυγητού. Οι «καρνεάτες νέοι» που διοργανώνουν τη γιορτή είναι αντιπρόσωποι όλων των φυλών ή φατριών. Ο στολισμένος εκφωνητής των ευχών της «καλοχρονιάς» τρέχει και οι «σταφυλοδρόμοι» κρατώντας μεγάλα τσαμπιά σταφύλια τον κυνηγούν. Αν τον πιάσουν η χρονιά είναι καλότυχη αν όχι είναι κακότυχη. Στη Μεγάλη Ελλάδα, η γιορτή συνδέεται πιο στενά με τις Μαινάδες και τους σατύρους.